Pochłaniacz dymu tytoniowego – czy ma sens? Tak!

Najskuteczniejszy pochłaniacz dymu tytoniowego to oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr HEPA i filtr węglowy. Takie urządzenie zatrzymuje różne składniki dymu oraz usuwa zapach tytoniu. Oczywiście nie oznacza to, że palenie przestaje być szkodliwe dla samego palacza i jego otoczenia.

Spis treści:

1. Jaki oczyszczacz powietrza sprawdzi się jako pochłaniacz dymu tytoniowego
   1. Inne cechy dobrego oczyszczacza powietrza dla palacza
2. Rekomendowane oczyszczacze powietrza dla palaczy
3. Jak używać pochłaniacza dymu tytoniowego
4. Co zawiera dym z papierosów
   1. Bierne palenie i palenie z trzeciej ręki
   2. Nie tylko ludzie, czyli dym papierosowy a zwierzęta
5. Czy da się usunąć dym papierosowy z mieszkania bez oczyszczacza
6. FAQ – pochłaniacz dymu tytoniowego w pytaniach i odpowiedziach

Jako pochłaniacz dymu tytoniowego najlepiej sprawdza się oczyszczacz wyposażony w filtr węglowy oraz filtr HEPA, czyli w te same technologie, które są polecane do usuwania smogu. W dymie podobnie jak w smogu znajdują się bowiem zarówno szkodliwe gazy, jak i składniki w postaci cząsteczkowej. Dokładny ich udział uzależniony jest od strumienia dymu:

• W strumieniu głównym, czyli trafiającym do ust palacza, 8% składników znajduje się w fazie cząsteczkowej, natomiast 92% w gazowej.
• W strumieniu bocznym, a więc tym wydzielającym się z końcówki palonego papierosa w fazie cząsteczkowej znajduje się 15% składników, natomiast w fazie gazowej 85 %.

Za ich usuwanie odpowiadać będą zatem:

• Filtr węglowy – pochłania substancje w postaci gazowej, a więc np. tlenek węgla, amoniak, cyjanowodór. Węgiel aktywny jest też bardzo skuteczny w eliminacji nieprzyjemnych zapachów, co także ma znaczenie w przypadku dymu z papierosów.
• Filtr HEPA – zatrzymuje zanieczyszczenia z dymu znajdujące się w formie cząsteczkowej, m.in. węglowodory aromatyczne, nikiel, arsen.

Inne cechy dobrego oczyszczacza powietrza dla palacza

Aby można było uznać oczyszczacz powietrza za dobry pochłaniacz dymu tytoniowego, poza obecnością odpowiednich filtrów powinien on wyróżniać się:

• Dobrą wydajnością – w pomieszczeniach o standardowej wysokości minimalne zapotrzebowanie na wydajność (CADR) można obliczyć poprzez pomnożenie metrażu pokoju przez 8. Zawsze jednak warto wybrać urządzenie, które zapewnia jeszcze lepszą relację między wydajnością a powierzchnią.
• Obecnością czujnika zanieczyszczeń i trybu automatycznego – oczyszczacz z trybem automatycznym samodzielnie dostosowuje prędkość filtracji do stanu powietrza. Najlepiej, aby urządzenie miało czujniki PM2,5 i LZO, ale wybór oczyszczaczy z dobrym miernikiem gazów jest niestety ograniczony.
• Niezbyt głośną pracą – ma szczególne znaczenie w przypadku sypialni, gdzie w najniższym trybie hałas powinien wynosić poniżej 30 dB. W innych pomieszczeniach może to być około 35 dB.
• Niewygórowanymi kosztami użytkowania – są one uzależnione od kosztów wymiany filtrów oraz zużycia energii. Warto pamiętać, że filtry mają inne ceny, lecz także inną żywotność.
• Korzystną ceną – ceny oczyszczaczy powietrza są zróżnicowane i nie zawsze odzwierciedlają możliwości sprzętu. Ważne jest zatem sprawdzenie opłacalności, według której uszeregowane zostały urządzenia w naszym rankingu oczyszczaczy powietrza.

Są to zatem cechy, które uznajemy za istotne także w przypadku oczyszczacza powietrza na smog.

Więcej o wyborze oczyszczacza przeczytasz w artykule: Jak wybrać oczyszczacz powietrza? Zrób to w 5 prostych krokach

Aby oczyszczacz powietrza mógł jak najlepiej chronić przed biernym paleniem, należy przestrzegać kilku zasad:

1. Korzystanie z oczyszczacza przez cały rok
   Jako ochrona przed smogiem oczyszczacze wykorzystywane są głównie w sezonie grzewczym. Jeśli przynajmniej jedna osoba pali w domu, to oczyszczacz powietrza staje się przydatny przez cały rok. 
2. Praca w trybie automatycznym
   Jeżeli oczyszczacz powietrza ma dobry tryb automatyczny, to przez większość czasu powinien pracować właśnie w nim. Dzięki temu będzie szybko reagować na pojawienie się zanieczyszczeń i skróci czas kontaktu z nimi. W przypadku braku trybu auto oraz wtedy, gdy działa on słabo, należy zwiększyć prędkość filtracji zawsze przed rozpoczęciem palenia.
3. Częsta wymiana filtrów
   Producenci zwykle podają przewidywaną żywotność filtrów, lecz rzeczywista uzależniona jest w znacznym stopniu od jakości powietrza w miejscu użytkowania sprzętu. Dym z papierosów tak samo jak smog będzie wpływać na skrócenie żywotności filtra. Nie można też polegać na czujniku zużycia filtra, ponieważ zazwyczaj odlicza on tylko czas pracy, a nie uwzględnia stanu powietrza. Z tego powodu należy regularnie kontrolować stan filtrów i w razie potrzeby wymienić je na nowe. Jeśli filtr HEPA z białego stał się ciemno szary lub czarny, to nadaje się do wymiany. O zużyciu filtra węglowego może świadczyć brzydki zapach.
4. Właściwa lokalizacja
   Należy pamiętać, że oczyszczacz powietrza obsługuje tylko jedno pomieszczenie – to, w którym się znajduje. Nawet wysoka wydajność nie sprawi, że jeden oczyszczacz wystarczy na całe mieszkanie. W ramach ochrony przed smogiem zaleca się wyposażenie w oczyszczacze w pierwszej kolejności tych pomieszczeń, w których spędza się najwięcej czasu. Jeśli chodzi o usuwanie dymu tytoniowego, to urządzenie sprawdzi się najlepiej wtedy, gdy będzie umieszczone tam, gdzie się pali. Ponadto oczyszczacz nie powinien stać we wnęce i nie można niczym zastawiać wlotów i wylotów powietrza.

Zużyty i nowy filtr HEPA

W dymie papierosowym znajduje się około 4200 związków chemicznych i przynajmniej kilkaset niezidentyfikowanych dotąd substancji. Ogromna część z nich jest toksyczna, a ponad 60 ma działanie rakotwórcze. W dymie tytoniowym obecne są m.in:

• nikotyna – odpowiada za powstawanie uzależnienia, zwiększa częstotliwość akcji serca, podnosi ciśnienie tętnicze, powoduje wzrost wydzielania adrenaliny, wazopresyny i angiotensyny II,
• tlenek węgla – w wyniku jego wiązania z hemoglobiną powstaje karboksyhemoglobina, niezdolna do przenoszenia tlenu, co skutkuje powstaniem głodu tlenowego, co ma negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy oraz nerwowy,
• tlenek azotu – negatywnie wpływa na płuca, obniża odporność dróg oddechowych na zakażenia,
• cyjanowodór – czyli tzw. kwas pruski, który był wykorzystywany w niemieckich obozach zakłady, w niewielkich ilościach powoduje bóle i zawroty głowy, nudności oraz wymioty
• akroleina – była wykorzystywana jako bojowy środek trujący podczas I wojny światowej, powoduje podrażnienia śluzówki dróg oddechowych i spojówek,
• amoniak – podrażnia oczy i górne drogi oddechowe, może zwiększyć podatność na zakażenia wirusowe,
• benzen – lotny związek organiczny o działaniu rakotwórczym, powoduje aplazję szpiku, niedokriwstość oraz uszkodzenia wątroby, serca i nadnerczy,
• benzoapiren – jeden z wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, powoduje powstawanie nowotworów tkanki łącznej, płuc i przełyku,
• formaldehyd – podrażnia drogi oddechowe i oczy, ma działanie rakotwórcze,
• kadm – metal ciężki, powoduje uszkodzenia czynności nerek, zwiększa ryzyko raka płuc oraz rozedmy,
• ołów – metal ciężki, powoduje zaburzenia pracy układ krwiotwórczego, wątroby, układu sercowo-naczyniowego i nerwowego,
• nikiel – zwiększa podatność na infekcje dróg oddechowych.

Bierne palenie i palenie z trzeciej ręki

Bierne palenie oznacza przebywanie w pomieszczeniu, w którym unosi się dym papierosowy i wdychanie jego składników. O jego szkodliwości mówi się od dawna. Według danych Ministerstwa Zdrowia w 2002 r. w wyniku biernego palenia zmarło 1826 niepalących Polaków. Głównymi przyczynami zgonów były:

• niedokrwienna choroba serca,
• udar mózgu,
• rak płuc
• przewlekła nienowotworowa choroba układu oddechowego.

To właśnie osoby narażone na bierne palenie mogą zyskać najwięcej dzięki pochłaniaczom dymu tytoniowego.

W ostatnich latach coraz częściej porusza się temat tzw. palenia z trzeciej ręki. Pojęcie to odnosi się do szkodliwego działania substancji obecnych w dymie, które osiadają na meblach tapicerowanych, ubraniach, zasłonach, dywanach itp.  W pomieszczeniach, w których pali się papierosy, przedmioty te często są przesiąknięte zapachem tytoniu, którego trudno się pozbyć. Okazuje się, że nie jest to największy problem.

Substancje z dymu tytoniowego po osadzeniu na wspomnianych powierzchniach mogą wchodzić w reakcje z innymi związkami, w wyniku czego powstają kolejne szkodliwe substancje. Człowiek wchodzi z nimi w kontakt na skutek dotykania zanieczyszczonych powierzchni.

Naukowcy z University of York przebadali próbki kurzu pobrane z lokali mieszkalnych należących do palaczy. Według uzyskanych wyników aż w trzech czwartych domów zawartość substancji rakotwórczych w próbkach przekraczały normy uznawane przez Environmental Protection Agency (EPA) za dopuszczalne dla domów zamieszkiwanych przez dzieci w wieku od 1 do 6 lat.

Pochłaniacz dymu w postaci oczyszczacza powietrza zapobiega osiadaniu składników dymu na meblach i innych powierzchniach, zatem znacznie ogranicza ryzyko palenia z trzeciej ręki.

Nie tylko ludzie, czyli dym papierosowy a zwierzęta

Szkodliwe działanie dymu tytoniowego nie ogranicza się do ludzi, lecz obejmuje też zwierzęta domowe. Palenie w pomieszczeniach, w których przebywają zwierzęta, naraża je na rozwój:

• nowotworów, np. raka płuc i jamy ustnej,
• astmy,
• zapalenia oskrzeli,
• przewlekłej choroby płuc,
• chorób serca,
• w przypadku kotów także białaczki.

Pozbycie się dymu papierosowego z mieszkania bez oczyszczacza powietrza jest bardzo trudne. Sprawna wentylacja lub otwieranie okien na czas palenia papierosów często okazują się niewystarczające.  Składniki dymu i tak osiadają na tapicerce meblowej, wykładzinie, zasłonach itp., co skutkuje ich brzydkim zapachem i stwarza ryzyko wspomnianego palenia z trzeciej ręki.

Niektórzy stosują takie metody jak:

• hodowanie kwiatów doniczkowych – pochłaniają tylko znikomą część zanieczyszczeń obecnych w dymie, 
• używanie świec zapachowych i olejków – jedynie na chwilę maskują zapach,
• stosowanie odświeżaczy powietrza – też wyłącznie maskują zapach, a dodatkowo same nie są wolne od szkodliwych związków, np. formaldehydu.

Powierzchnie przesiąknięte dymem można spróbować oczyścić przy pomocy np. fusów z kawy, octu albo produktów z amoniakiem. To dość czasochłonne i męczące prace, które nie gwarantują sukcesu. Lepiej zatem zapobiegać podobnym problemom.

Źródła

1. Środowiskowy dym tytoniowy a choroby sercowo-nawczyniowe – coraz bardziej doceniany problem w Europie, II Kategra Kardiologii Collegium Medicum UMK, https://kardiologia.biziel.pl/e15.pdf
2. Składniki dymu tytoniowego, https://recigar.pl/skladniki-dymu-tytoniowego/
3. Ewa Florek, Co tkwi w dymie?, http://jakowicki.pl/doc/Co%20tkwi%20w%20dymie.pdf
4. Marta Natkańska, Co jest w dymie papierosowym, https://wylecz.to/uklad-krazenia/palenie-papierosow-a-choroby-serca/
5. Palenie z trzeciej ręki groźne dla zdrowia, https://zdrowie.pap.pl/uzaleznienia/palenie-z-trzeciej-reki-grozne-dla-zdrowia
6. Bierne palenie, https://archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/uzaleznienia/tyton/bierne-palenie/

1. Czy oczyszczacz powietrza działa na dym papierosowy?
   Tak, odpowiednio dobrany oczyszczacz powietrza będzie usuwać z powietrza dym papierosowy.
2. Jaki oczyszczacz powietrza dla palaczy?
   Dla palacza najlepszy będzie oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr HEPA oraz filtr węglowy.
3. Czy domowe sposoby na pochłanianie zapachu dymu tytoniowego są skuteczne
   Skuteczność domowych metod w walce z dymem papierosowym jest niewielka.